't Hooftthema

Deze keer was het geen crack-mail waarmee het doornemen van de ochtendpost werd opgevrolijkt. Wel zat er een pakketje bij dat de vorm had van een boek. Ik krijg wel vaker een boek toegestuurd. Gewoon, omdat ik het heb besteld (maar meestal ben ik dat al lang weer vergeten als het eindelijk arriveert), of, en dat komt vaker voor, omdat een auteur zo attent is mij met een gratis exemplaar van zijn oevre te verblijden.

Dit laatste bleek hier het geval te zijn. De auteur was Lawrence Krauss van de Case Western University. Hij is een bekende van mij, die destijds fenomenologische studies maakte van het Standaardmodel voor de elementaire deeltjes en de kosmologie. Ik wist toen dat hij met een boek bezig was. Als fan van `Star Trek' heeft hij zich verdiept in iets dat hij "The Physics of Star Trek" noemt. Waarom ik nu juist een exemplaar krijg toegestuurd is niet moeilijk te verklaren: het is de kerverse vertaling in het Nederlands, en ik ben één van de weinige Nederlanders die hij kent. De vertalers meenden dat met die titel moest zijn bedoeld: "De Wereld van Star Trek". Ik kan ze geen ongelijk geven.

De toon wordt gezet door Stephen Hawking, die in een voorwoord aan de lezer uiteenzet hoe je kunt sjoemelen met die snelheidsbegrenzer die de bureaukraat Einstein heeft ingesteld op ruimtereizen, want wie wil er nou met zo'n sukkeldrafje als de lichtsnelheid naar vreemde sterren reizen? Hawking weet wel hoe je Einstein met z'n eigen theorie om de oren moet slaan: de `warp', een wormgat in ruimte en tijd. Dat je als theoreticus tientallen redenen kunt opsommen waarom dat nooit lukken zal deert hem niet.

En zo lees ik in de nederlandse vertaling dat Lawrence wel degelijk denkt dat de wetten van de fysica wormgaten toelaten. Je moet wel eerst beschikken over ongelofelijke hoeveelheden van een onbestaand en onbestaanbaar materiaal, en je moet zo klein zijn als een elementair deeltje om door zo'n wormgat heen te kunnen, enzovoort, enzovoort, maar dan heb je toch een mooie manier om een loopje te nemen met, en in, ruimte en tijd!

Verder in het boek wordt de `trekstraal' behandeld. U weet wel: "Beam me up, Scotty!". Er wordt beweerd dat dit ook de laatste woorden waren van een Amerikaanse misdadiger, even voor hij op de elektrische stoel werd gezet. Voor zover mij bekend, heeft Scotty toen niet snel genoeg kunnen reageren. Hoe straal je iemand van een ruimteschip naar de oppervlakte van een planeet - en weer terug? Ook hier vertelt Krauss eerst dat een dergelijk staaltje praktisch niet te rijmen valt met de wetten van de Natuurkunde, en hoe hij ook draait, hij komt de wanhoop nabij. De quantummechanica geeft de doodslag, dit kan echt niet. Maar toch, de fantastische verzinners van Star Trek krijgen van hem het Voor(oor)deel van de Twijfel.

Maar dan, eindelijk, precies op blz. 100, ontdekt Krauss een heuse fout in Star Trek. Een buitenaards wezen heeft een spoor van antiprotonen achtergelaten, en de bemanning van Star Trek lokaliseert de antiprotonen door naar annihilatiestraling van 10 keV te speuren. Dat moet op zijn minst 511 keV zijn, afkomstig van eventuele verdwaalde positronen, en anders maar liefst 940 MeV!

Ik heb mijn vriend toen een brief geschreven. "Van al die onmogelijke natuurkunde in Star Trek", schrijf ik hem, "is dit nu juist het enige wat ik wèl kan begrijpen! De Nederlanders die je vertaling lezen zullen hier onmiddellijk de hand herkennen van een overheidscommissie. Het verhaal speelt in het derde millennium, dus heeft deze commissie tijd genoeg gehad voor een grondige herdefinitie van de ElektronVolt. Het waren geen technische redenen geweest waardoor men zich tot een herdefinitie geroepen had gevoeld - technici zullen geprotesteerd hebben, want zo'n herdefinitie is niet alleen verwarrend, maar kan zelfs gevaarlijk zijn. Neen. Het waren zuiver pedagogische argumenten: de kindertjes op school zullen minder moeite hebben met het leren van de natuurwetten voor het annihilatieproces wanneer dit bij een mooi rond getal plaatsvindt. Waarom de commissie zoiets denkt moet je mij niet vragen, Lawrence, maar het zijn precies de argumenten waarmee in ons land Commissies komen aanzetten die de spelling van onze taal steeds weer veranderen."

Lawrence heeft inmiddels mijn brief enthousiast beantwoord. Eindelijk de oplossing van dit moeilijke probleem. Voor zijn tweede boek, "Beyond Star Trek", is het al te laat, maar misschien zal hij de 't Hooft-oplossing in zijn derde boek, "The Wrath of Krauss", behandelen. En waarom hij al die andere onmogelijke fysica in Star Trek zo vergoelijkte? ``Anders verkoopt mijn boek niet", gaf hij ruiterlijk toe. Over "Beyond Star Trek" wellicht een volgende keer meer.